Afrika is het zonnigste continent op de aarde, er zijn veel initiatieven en er wordt veel geïnvesteerd in de uitrol van zonne-energie. Het startpunt van deze uitrol verschilt echter sterk van de Europese. De energie-infrastructuur op lange afstand is tot op zekere hoogte een probleem, maar vooral in distributie infrastructuur op medium voltage moet geïnvesteerd worden. Tegelijkertijd daalt de prijs van zonne-energie gestaag en kan zonne-energie voor veel mensen betrouwbare toegang tot elektriciteit betekenen. Wat kan Europa leren van het Afrikaanse energieklimaat en vice versa?  

De Afrikaanse energiemix is met 23 procent relatief hernieuwbaar, maar dit percentage kan in 2040 uitgroeien tot 76 procent. Hoewel de verschillen tussen Afrikaanse landen groot zijn, is het grootste deel van de Afrikaanse energie afkomstig uit biobrandstoffen. Ondertussen is er genoeg zon, wind en water in Afrikaanse landen aanwezig, waardoor het continent het fossiele tijdperk snel achter zich zou kunnen laten.

De helft van de inwoners van Afrika heeft onvoldoende toegang tot elektriciteit. Hoewel de verschillen tussen landen groot zijn, laat de energie-infrastructuur het op veel plekken van zich af weten. De zon in overvloed beschikbaar is, maar momenteel laat Afrika nog veel kansen liggen op het gebied van zonne-energie.

Potentie van zonne-energie voor huishoudens en bedrijven
De potentie van zonne-energie is groot, vooral in rurale gebieden. In ruraal gebied kunnen huishoudens gebruik maken van Solar Home Systems, waarmee elektriciteit decentraal kan worden opgewekt en er geen grote afstanden hoeft worden afgelegd met kabels. Deze off-grid installaties, met een vermogen van ongeveer 200 watt, geven mensen toegang heeft tot een basis elektriciteitsvoorziening.

Sinds 2009 is de prijs voor zonne-energie met 90 procent gedaald, waardoor deze vorm van opwek steeds aantrekkelijker wordt. Waar voorheen overheden vooral verantwoordelijkheid namen voor de investeringen, is er de laatste jaren een verschuiving te zien naar financiering vanuit private partijen die zich richten op groot- en kleinschalige oplossingen.

Bijna drie kwart van de Afrikaanse energievraag komt vanuit de commerciële en industriële sector, maar ook deze sector heeft te maken met relatief dure en onregelmatige energievoorziening. Om deze reden is het voor veel bedrijven interessant om over te stappen op energie die direct beschikbaar is, zoals zonne-energie.

Eén van de bedrijven die zich inzet voor de ontwikkeling van zonne-energie in Afrika is GridX Africa. GridX, actief op het gehele Afrikaanse continent, zet zich met name in voor energieoplossingen voor middelgrote en grote bedrijven in Kenia, Tanzania, Mozambique en de Democratische Republiek Congo (DRC). Solar365 sprak met Chalker Kansteiner en Dennis Bout, respectievelijk CEO en projectontwikkelaar bij GridX Africa.

Kansteiner en Bout vertellen over de verschillende attitudes op de Europese en Afrikaanse zonne-energiemarkt. “In zowel Afrika als Europa is er een groeiende bewustwording rondom de potentie van zonne-energie. Het verschil in de attitude zit erin dat mensen hier meer de directe negatieve gevolgen van klimaatverandering ervaren, waardoor er ook meer gevoel van noodzaak heerst”, vertelt Bout.

“Het verschil met Europa is dat betrouwbaarheid in Afrika een grotere rol speelt in de discussie. Er heerste lang een denkbeeld dat zonne-energie niet voldoende kracht kon leveren om grotere machines aan te drijven. Tegenwoordig zie je een groeiend vertrouwen in de technologie”, vertelt Kansteiner verder.

Kansen en uitdagingen voor de ontwikkeling van het Afrikaanse energiesysteem
Kansteiner vertelt waar de kansen liggen voor de ontwikkeling van een Afrikaans energiesysteem: “Het Afrikaanse elektriciteitsnet groeit en moderniseert. Terwijl de wereld beweegt naar slimme, decentrale netwerken met een hoge penetratie van hernieuwbare energie kan Afrika bepaalde stappen overslaan. Omdat delen van de benodigde infrastructuur nog gebouwd moeten worden, kan het in één keer goed gedaan worden. Je kunt het meteen decentraler insteken dan in Europa. Dit zag je ook bij de ontwikkeling van telefonie: Afrika kon de stap van vaste lijntelefoons overslaan waardoor de ontwikkeling van mobiele telefonie heel snel ging. Op het gebied van energie liggen vergelijkbare kansen.”

Daarnaast profiteert Afrika er volgens Kansteiner van dat in sommige landen, zoals Kenia, minder grote industriële en fossiele belangen zijn en dat er daarom meer vrijheid is om richting hernieuwbare energie te bewegen. “Er heerst hier meer vrijheid om weg te bewegen van olie en gas, waardoor een interessante politieke dynamiek tot stand komt.”

Ondertussen heeft Afrika ook met uitdagingen te maken. Kansteiner legt uit: “Er is aardig wat kapitaal beschikbaar binnen ontwikkelingsbanken en vanuit overheden. Er is echter ook meer behoefte aan commercieel kapitaal om zonne-energie in Afrika verder te kunnen verspreiden. Ook is het ontwikkelen van regelgeving door regeringen en energieleveranciers cruciaal, daarvoor zijn bepaalde regionale nuances nodig.”

Volgens Bout is de uitrol van zonne-energie als volgende grote ontwikkeling in Afrika al begonnen en zal dit de komende jaren alleen maar versnellen. Kansteiner sluit af: “Als we investeringen kunnen blijven aantrekken, batterijen aan het net kunnen verbinden en de transmissiecapaciteit kunnen vergroten, dan heeft hernieuwbare energie een zonnige toekomst in Afrika.”