Uit onderzoek van de Anti-Slavery International, de Investor Alliance for Human Rights en de Sheffield Hallam University blijkt dat niet alleen de toeleveringsketens van zonnepanelen kwetsbaar is voor dwangarbeid, maar dat dit ook geldt voor de toeleveringsketens van batterijen van elektrische auto’s. Beide ketens zijn sterk afhankelijk van de toelevering van grondstoffen uit de Xinjiang-regio. Hierdoor is er een groot risico dat er door de Chinese staat opgelegde dwangarbeid plaatsvindt voor de productie van elektrische auto’s.

In het onderzoek In Broad Daylight zette Laura Murphy, hoogleraar mensenrechten en hedendaagse slavernij aan de Sheffield Hallam University, uiteen hoe door de Chinese staat opgelegde dwangarbeid in de Xinjiang-regio doorwerkt in de wereldwijde zonne-energie-industrie. China plaatst miljoenen inheemse Oeigoerse en Kazachse burgers uit de Xinjiang-regio in programma’s voor wat de regering "overtollige arbeid" en "arbeidsoverdracht" noemt.

Volgens een Chinees regeringsrapport gaat het hier om zo’n 2,6 miljoen mensen die op boerderijen en in fabrieken moeten werken. Murphy concludeert dat het hier om moderne slavernij gaat omdat weigering leidt tot herscholing en internering, oftewel het ontnemen van de vrijheid. Uit haar onderzoek blijkt dat alle polysiliciumfabrikanten in de Xinjiang-regio hun deelname aan programma's voor arbeidsoverdracht hadden gemeld en, of dat hun toeleveranciers dit hadden gedaan.

In 2021 kwam zo’n 45 procent van alle polysilicium wereldwijd uit de Xinjiang-regio, in 2023 was dat nog altijd ongeveer 35 procent. De zonne-energie-industrie is daarom volgens Murphy in de hele toeleveringsketen, van kwarts tot paneel, “bijzonder kwetsbaar” voor dwangarbeid.

Sindsdien heeft de wereldwijde zonne-energie-industrie verschillende acties ondernomen om dwangarbeid in de toeleveringsketen tegen te gaan. Zo heeft de VS de Uyghur Forced Labour Prevention Act ingevoerd en hebben verschillende zonne-energiebedrijven hun toeleveringsketens gesplitst om zonnepanelen te produceren die aantoonbaar losstaan van de Xinjiang-regio.

Meer toezicht heeft in de praktijk echter tot minder transparantie in de toeleveringsketens gezorgd. Dat juist de transparantie afneemt is extra pijnlijk omdat het één van de speerpunten moest worden in de aanpak van dwangarbeid. Zo werkt de Europese Commissie aan wet- en regelgeving voor een verplicht materialenpaspoort voor producten die binnen de Europese Unie worden verkocht.

Gebrek aan transparantie werkt door
Uit nieuw onderzoek van de Sheffield Hallam University, in samenwerking met de Anti-Slavery International en de Investor Alliance for Human Rights blijkt dat de toeleveringsketens van batterijen van elektrische auto’s kwetsbaar zijn voor door de Chinese staat opgelegde dwangarbeid. In Respecting Rights in Renewable Energy concluderen de onderzoekers dat dwangarbeid een “centraal element” is in de vervolging van Oeigoerse en andere volkeren met een moslim- en Turkse meerderheid in de Xinjiang-regio.

Daarnaast concluderen zij dat investeerders die wel due diligence proberen te doen worden belemmerd, onder andere door het restrictieve juridische en politieke klimaat in China dat leidt tot ondoorzichtige toeleveringsketens. Ook beleggingsprofessionals krijgen maar beperkt inzicht in de risico’s van de door de staat opgelegde dwangarbeid.

Buiten China hebben regeringen onvoldoende financiële prikkels en wet- en regelgeving ingevoerd voor bedrijven en investeerders om hun afhankelijkheid van de Xinjiang-regio te beperken. Hierdoor wordt er nog altijd geïnvesteerd in bedrijven met dwangarbeid in hun toeleveringsketens, zonder dat er naar alternatieven worden gekeken.

Alleen internationale samenwerking kan het Chinese monopolie breken
Doordat China de toeleveringsketens domineert van meerdere van de belangrijkste hernieuwbare energietechnologieën, heerst er volgens de onderzoekers een bepaald fatalisme binnen het bedrijfsleven en het investeerdersecosysteem. Zij zouden het idee hebben dat als ze willen investeren in de energietransitie, ze geen andere keus hebben dan te investeren in bedrijven die kwetsbaar zijn voor dwangarbeid.

Om de toeleveringsketens van de zonne-energie- en elektrische auto-industrie minder afhankelijk te maken van de Xinjiang-regio is er volgens de onderzoekers gecoördineerde mondiale actie nodig. Regeringen zouden daarom moeten samenwerken met internationale instellingen, zoals de G7 en de G20, om investeerders en industrieën te helpen.

Daarnaast zou er onderzoek moeten worden gedaan naar mogelijke financiële prikkels om de afhankelijkheid af te bouwen, moeten worden samengewerkt om alternatieve markten op te zetten met ontwikkelings- en handelspartners en zouden openbare aanbestedingen moeten worden gereguleerd. De onderzoekers hebben deze aanbevelingen ook expliciet aan de Britse regering doorgegeven.

Ten slotte kunnen investeerders en beleggers hun financiële invloed inzetten. Zij zouden kunnen proberen om bedrijven binnen hun portfolio ertoe te zetten om uit de staatsprogramma’s voor dwangarbeid te stappen of dat zij hun eigen toeleveringsketens verschuiven. Ook hiervoor missen deze investeerders en beleggers nog concrete wet- en regelgeving.