Door uitvoeringstegenslagen en politieke keuzes is het “heel erg onwaarschijnlijk” geworden dat Nederland het wettelijke klimaatdoel van 55 procent emissiereductie, ten opzichte van 1990, in 2030 haalt, dat stelt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in de vandaag verschenen Klimaat- en Energieverkenning (KEV) 2024. Zelfs inclusief het geagendeerde beleid komt Nederland niet verder dan 45 tot 52 procent emissiereductie in 2030. Nederland kan zijn eigen klimaatdoelstelling alleen halen met extra beleidsmaatregelen die snel effect zullen hebben.

Het huidige uitgewerkte overheidsbeleid leidt tot een broeikasgasemissiereductie van 44 tot 52 procent in 2030, ten opzichte van 1990. Als de plannen worden meegerekend die alleen nog maar geagendeerd zijn, dan komt de bandbreedte uit op 45 tot 52 procent reductie. Dat betekent dat het volgens PBL “heel erg onwaarschijnlijk” is dat Nederland zijn wettelijk klimaatdoel van 55 procent reductie in 2030 zal halen.

In de KEV 2023 concludeerde PBL nog dat dit doel voor het eerst binnen de bandbreedte was gekomen en dat het klimaatdoel daarmee inzicht was. De overheid heeft aan de ene kant te maken met tegenslagen in de uitvoering – zoals de vertraagde uitrol van wind-op-zee en groene waterstofproductie – en aan de andere kant worden er politieke keuzes gemaakt die leidden tot minder broeikasgasemissiereductie. Zo worden onder andere de salderingsregeling, hybride warmtepompnorm, kilometerbeprijzing en nieuwe mestderogatie geschrapt, zonder dat hier een duidelijk alternatief voor klaarligt.

PBL rekent zijn scenario’s vele malen door om zo een mate van waarschijnlijkheid te kunnen geven bij zijn conclusies. Hieruit blijkt dat er nog maar 5 procent kans is dat het wettelijke klimaatdoel wordt gehaald. In de KEV 2023 ging PBL nog uit van een bandbreedte van 46 tot 57 procent reductie in 2030 en concludeert het met terugwerkende kracht dat er toen een 15 procent kans bestond dat Nederland zijn klimaatdoelstelling van 55 procent reductie zou halen.

Uit de KEV 2024 blijkt dat het schrappen van meerdere beleidsmaatregelen ervoor zorgt dat de bandbreedte 5 procentpunt lager is komen te liggen en dat de kans op het halen van het wettelijke klimaatdoel 10 procent kleiner is geworden. Alleen wanneer alles meer dan de meest optimistische scenario’s meezit, kan de klimaatdoelstelling nog worden gehaald. Of er moet snel extra beleid komen dat ook nog eens snel meer emissiereductie oplevert.

“We zagen al dat veel beleid stil is komen te liggen met de val van het kabinet Rutte IV. Maar we zien nu dat dit kabinet de burger geen verplichtingen op wil leggen en dat heeft een duidelijk effect op het klimaatbeleid. Een aantal van de huidige kabinetsplannen brengt het doel namelijk verder uit zicht en we zien eigenlijk geen maatregelen waaruit blijkt dat dit kabinet ergens een stapje bij wilt zetten”, aldus PBL-directeur Marko Hekkert.

“Het wordt wel een moeilijk verhaal zo, want de uitdaging voor later wordt groter, terwijl er minder tijd is. Waar Nederland bij gebaat is, is zeer stabiel klimaat- en energiebeleid dat zorgt voor een constante emissiereductie. Al deze hick-ups doen Nederland geen goed.”

Om de kans op 55 procent broeikasgasemissiereductie te vergroten naar 50 procent, is er 16 megaton extra uitstootreductie nodig. Bij een extra reductie van 24 megaton in 2030 wordt het heel erg grote kans van 95 procent. Anders zullen deze emissiereducties later moeten worden behaald. In het huidige emissiereductietempo van 3,8 megaton per jaar is het waarschijnlijk dat Nederland op 55 procent reductie uitkomt in 2035 en dat het tempo daarna naar 7,3 megaton per jaar zal moeten om de indicatieve emissiedaling van 90 procent in 2040 in EU-verband te halen.

PBL wijst daarom op het belang van beleidsmaatregelen die snel een effect kunnen hebben. Wetswijzigingen kunnen meerdere jaren duren en marktpartijen moeten voldoende tijd hebben om zich op een nieuwe norm voor te bereiden. Zo noemt PBL de bijmengverplichting van groen gas en CO2-opslagproject Porthos die in 2026 van start gaan. De voorbereiding kostte jaren, terwijl het aanpassen van bestaande belastingregels bijvoorbeeld al binnen een jaar effect kunnen hebben.